01 mei Keramiek: het maakproces
Een model
Het begint natuurlijk met het vinden of maken van een model. Je kunt, zoals ik heb gedaan, kiezen voor bestaande vormen, zoals glaswerk of iets anders. Je kunt ook met klei met de hand een vorm maken of op de draaischijf een model draaien. Of giet met gips een blok waar je de vorm uithakt of schaaft. Als je een model hebt kun je een mal maken. Tegenwoordig kun je ook een model ontwerpen op de computer en in 3d laten printen, belangrijk is wel dat het materiaal zo glad mogelijk is, of dat je deze glad schuurt. Ook moet het model lossend zijn zodat je het model later makkelijk uit de mal kunt verwijderen.
Een mal, eenvoudig en ook een vak apart
Er ging een wereld voor mij open, hoe eenvoudig het eigenlijk is om een mal te maken van gips. Het heeft mijn blik op keramiek wel veranderd, het is dus best makkelijk om van een object een mal te maken en een aardewerk of porselein vorm te produceren. De kunst is natuurlijk wat je er mee doet als ontwerper. De schalen waarvan ik mallen heb gemaakt zijn dus vrij eenvoudig en dat kan iedereen als je een beetje handig bent. Als ontwerper ga je meer aan de slag met het ontwerp zelf, pas je de vorm aan of maak je een eigen vorm op de draaischijf. Ik heb gewoon een paar mooie glazen schalen als basis gebruikt.
De perfecte mal
Belangrijk is wel om de gips goed te mengen met water in de juiste verhouding en zorgen dat er geen luchtbellen ontstaan. En je hebt een lossend model nodig, zoals een kommetje, mok of schaaltje. Ik gebruikte vintage glaswerk van mijn oma en wat ik door de jaren heen had verzameld. Een mooie mal maken is natuurlijk wel een vak apart, de ontwerpers die ik ken maken er ware kunstwerken van, door ze in een goede vorm te gieten en mooi bij te schaven. Mijn mallen zijn van buiten niet perfect, maar het gaat uiteindelijk om de inhoud en om de fun van het zelf kunnen maken, toch? En zo maakten ik een aantal verschillende malen van schalen en kommetjes. De moeilijkste mallen waren uiteindelijk de schaaltjes die ook een deksel hadden, dit zijn dubbele malen met zogeheten sleutels zodat de mal mooi in elkaar past.
Het gietproces
Ik werk het liefst met porselein, vanwege het sterke materiaal wat mooi dun gegoten kan worden. Dat maakt het gelijk ook lastig, want je moet heel precies werken. Nadat je de gietklei in de mal hebt gegoten laat je de gietklei ongeveer 10 minuten in de mal zitten. Daarna giet je de klei terug in de gietklei-emmer en laat je de achtergebleven gietklei even drogen in de mal voordat je deze schoon gaat snijden van de overtollige gietklei. Daarna zet je de mal op de kop op een plaat en moet je geduld hebben totdat de vorm droog genoeg is dat deze loslaat uit de mal. Je kan overigens maar een aantal keer gieten op een dag met de mal, als de mal te nat is door het water wat de mal heeft opgenomen dan duurt het erg lang voor dat de klei droogt. Ik heb per vorm 1 mal, maar als professionele keramiek of productontwerper maak je natuurlijk meerdere mallen per vorm.
Biscuit stook en glazuur stook
Nadat het gieten en de vorm uit de mal is gekomen en voldoende is gedroogd kun je de vorm bewerken met water en een sponsje zodat de randen mooi glad worden en werk je oneffenheden weg. Daarna wordt de vorm gebakken, in de zogeheten biscuit stook in de keramiekoven, dit is op een temperatuur van ± 900 graden C˚. Als het gebakken biscuit na de biscuit stook is afgekoeld kun je de vorm een kleurglazuur of transparant glazuur geven om vervolgens af te bakken op hoge temperatuur (glazuur stook). Voor porselein is dat rond de 1250 graden C˚.
Kleuren, pigmenten en glazuren
Door alle workshops die ik heb gevolgd ontdekte ik de verschillende mogelijkheden van glazuren en kleuren van het porselein. Je kunt na de biscuit stook werken met een gekleurd glazuur of een transparant glazuur. Wat ik juist geweldig vind in het porselein wat ik verzamel is dat veel ontwerpers werken met een matte buitenzijde en een geglazuurde binnenzijde van de schaal of vaas. Ik ontdekte dat je dit effect kom bereiken door van tevoren de gietklei al te kleuren met pigment speciaal voor porselein. Je kan dit kopen bij leveranciers als Silex in Den Bosch, De Hazelaar in Soest of in de webshop van Keramikos. Belangrijk is wel om te controleren of je pigment hebt wat ook op hoge temperaturen gestookt kan worden. Ook kun je werken met meerdere kleuren gietklei in een vorm, dit doe je dan meteen bij het gietproces. Je kan bijvoorbeeld wat gekleurde gietklei in de vorm druppelen voor een speels effect en daarna de andere kleur gieten. Of met 2 kleuren gieten zodat de binnen en buitenzijde van de schaal of kom een andere kleur heeft. Ook dit geeft een heel mooi effect. Eigenlijk zijn de mogelijkheden eindeloos!
Kleurstalen
Als ontwerper maak je eerst verschillende kleurstalen met de pigmenten. Je legt de verhouding vast van de gebruikte hoeveel pigment. Dit is nogal een rekenklusje, maar op deze manier kun je een mooi kleurenpalet opbouwen. Ik heb voor de kleuren die ik heb uitgekozen eerlijk gezegd geen kleurenstalen gemaakt. Op de cursus in een mooie roze lamp van de eigenaresse en heb haar gewoon op de verhouding gevraagd 😉 ook de blauwe kleur is een verhouding die ik heb opgezocht op internet en deze kleur vond ik erg mooi. Maar mocht je hier meer mee willen doen dan is het slim om een aantal kleurenstalen te maken zodat je precies weet welke kleuren je kunt kiezen. Of ga naar een keramiekontwerper die dit voor je kan doen.
